IN RIJTJES ZITTEN OUDERWETS?

Enkele jaren geleden vertelde een collega mij dat het inspectiebezoek op haar basisschool prima was verlopen maar dat de inspecteur zich kritisch had uitgelaten over het feit dat alle leerlingen in rijtjes zaten in de klas. Los van het feit dat de inspecteur niet gaat over hoe de school invulling geeft aan het onderwijs vond ik het een opmerkelijke uitspraak want de school deed het op alle fronten goed. Dus al zouden de leerlingen staand op hun hoofd het onderwijs volgen!?

Het in groepjes zitten sloop in de jaren zeventig van de vorige eeuw om allerlei redenen het basisonderwijs binnen: om reden van samenwerken, in niveaugroepjes te werken en niet te vergeten in het kader van de algehele opleuking van onderwijs. Inmiddels zijn er weer genoeg redenen om de frontale opstelling terug te halen want er zat natuurlijk wel degelijk een filosofie achter. Toen wij vorig jaar in groep 3 de frontale opstelling gedeeltelijk weer invoerden reageerden sommige ouders onmiddellijk met: “hebben ze een toets vandaag?”  “Tjee, wat ouderwets, gaan jullie weer in rijtjes zitten?” Ja, we gaan in rijtjes zitten, in ieder geval tijdens de basisinstructie. We willen dat de leraar alle leerlingen frontaal kan aankijken wanneer deze het gebaar introduceert dat bij een klank hoort. Wij willen dat alle leerlingen de leraar en de borden (het digibord, het bord met alle klankgroepen en het whitebord met de woordrijtjes) frontaal kunnen zien. Wij kunnen elkaar, leraar en leerling, daardoor niet alleen directer aanspreken maar ook veel beter non-verbaal contact met de leerlingen maken. De keuze voor deze frontale opstelling had in eerste instantie te maken met hoe wij op school het leesonderwijs wilden verbeteren. Want een frontale kijk op gebaren voorkomt bijvoorbeeld spiegelen.

Maar we ontdekten al snel ook op een ander vlak de meerwaarde.  Zittend in groepjes hebben leerlingen vooral zicht op elkaar: op verschillende personen die met hun lichamen en gezichten (non) verbale emoties uitdrukken. Dat zijn enorm veel afleidingen en niet alle leerlingen zijn in staat al die prikkels uit te sluiten om bij de les te kunnen blijven. Daarintegen zendt een rug voor je geen enkele boodschap uit. Ik kan niet anders zeggen dan dat de frontale opstelling de rust in de groepen optimaliseert voor zowel leerlingen als de leraar. Als IB’er kom ik regelmatig in verschillende groepen en in het kader van een praktijkonderzoek sinds een aantal maanden ook in groepen van andere scholen. En het valt me nu meer dan ooit op: leerlingen die met de rug of schuin naar de leerkracht en het bord toe zitten terwijl er een instructie plaatsvindt al dan niet met visuele ondersteuning. Leerlingen die in een groepje te dicht op prikkels zitten en zich daar niet zelf aan kunnen onttrekken. Ooit een collegezaal, een kerk, een theater gezien waar de toehoorders in groepjes geplaatst worden? Het zijn allemaal plekken waar iemand een boodschap wil overbrengen en het contact met het publiek in een frontale opstelling wordt gemaakt. Betekent het dat onze leerlingen nu altijd in rijtjes zitten? Nee, we spreken van een instructiestand van de tafels, van een groepjesstand en van een kring met alleen de stoelen. Het vormt geen enkel probleem; binnen een halve minuut zetten de leerlingen hun tafels en/of stoelen in de gewenste opstelling die afhangt van de activiteit. In rijtjes zitten ouderwets? Helemaal niet! Wel een functionele optie.