TOETSEN KLEUTERS HOEFT NIET (met 28 tegelijk!)

Daar stond het weer eens: Prestatiedruk. Op steeds jongere leeftijd worden kinderen op een 'schoolse' manier benaderd - kleuters maken op sommige scholen al een Citotoets. Daardoor is er minder ruimte om te spelen. (Volkskrant 29-01-2016) Het artikel 'Kind lijdt onder beschermingsdrift van ouders en Rijk' was me uit het hart gegrepen maar minder enthousiast ben ik over de link met het toetsen van kleuters. Zoals ik me ook niet kan vinden in het treurig stemmende artikel Spiderman doet Citotoets van Mariska Rave dat ik via twitter tegenkwam. Ik ben niet voor het toetsen van kleuters maar evenmin ben ik er tegen. Veel belangrijker vind ik dat je weet waarom je kleuters wel toetst of waarom je ze niet toetst. En als je ze toetst: hoe doe je dat dan en wat doe je er mee? En toets je niet hoe volg je dan de ontwikkeling? 
Op de eerste plaats wil ik hier verwijzen naar mijn artikel Kleutertoets: niet verplicht, ontwikkeling volgen wel! dat in oktober 2014 verscheen in Beter Begeleiden, het tijdschrift van de LBBO, Landelijke Beroepsgroep Begeleiders in het Onderwijs. Hierin worden o.a. voor- en nadelen van het toetsen van kleuters genoemd, er wordt uitgelegd hoe het wel of niet toetsen van kleuters een keuze van het team behoort te zijn (want, om Sander Dekker nog maar eens te citeren: het eigenaarschap van toetsen ligt bij de leerkracht) en ook wordt beschreven dat de uitslag echt niet altijd bevestigt wat de leerkracht al weet.
https://drive.google.com/file/ 

Het een hoeft het ander absoluut niet uit te sluiten
Op de tweede plaats wil ik even ingaan op de veronderstelling dat het toetsen van kleuters spelend leren zou uitsluiten. Scholen die het onderwijs aan kleuters zijn gaan verschoolsen vanwege de toets, lijken dat vaak gedaan te hebben onder druk van de inspectie (directie, bestuur) en de focus op presteren. In die gevallen is de toets een doel op zich geworden en dat is nooit de bedoeling geweest: een toets is een signaleringsinstrument voor de leerkracht. Er zijn echt scholen die allang bewezen hebben dat het spelend leren nog steeds centraal staat ondanks het toetsen van kleuters, denk b.v. maar aan ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO). Wanneer je als leerkracht in de situatie zit dat de gemeente je verplicht te toetsen (wat te maken kan hebben met subsidie-voorwaarden waar vaak het monitoren van leerlingen aan vast hangt) dan kan ik me goed voorstellen dat je daar als leerkracht, zoals Mariska Rave aangeeft, niet blij mee bent. Maar om het toetsen dan zo uit te voeren zoals zij beschrijft in haar artikel..... met achtentwintig leerlingen in een als 'examenklas' ingerichte speelzaal.....daar wordt ik treurig van. En ik twitterde terug: leerkracht denk zelf na! Want dat is inderdaad niet te doen. Ik geef graag een alternatief.

Organisatie
Op de school waar ik werk hebben wij nog nooit alle kleuters tegelijk getoetst. Niet toen we zes kleutergroepen hadden, niet toen we er drie hadden en ook niet nu we er weer vijf hebben. Wij vinden dat pedagogisch niet verantwoord. Dat stond ook altijd in de handleiding van de toets: dat je om pedagogische redenen in kleine setting kunt toetsen. Maar al had het er niet in gestaan: de toetsmaker is geen eigenaar van de schoolpraktijk. 
Daarbij komt: er zijn ook leerlingen waarvan wij vinden dat je die zelfs niet in een klein groepje met vier of zes leerlingen moet toetsen. Er kunnen redenen zijn (concentratieproblemen, taalontwikkelingsproblemen) dat we een toets individueel willen afnemen. En tenslotte zijn er ook leerlingen waarvan de leerkracht weet: deze leerling is niet toetsbaar (want die verstaat b.v. nauwelijks Nederlands) dus die toetsen we nog niet. Nogmaals: leerkracht denk zelf na! Jij kunt verantwoorden waarom je iets wel/niet doet.
Ja, het vergt wat organisatie, flexibiliteit en collegialiteit maar het is echt te organiseren. Bijvoorbeeld:
- drie klassen gaan naar buiten of naar de speelzaal met twee leerkrachten, de derde leerkracht toetst een groepje leerlingen,
- de IB'er (ik dus) neemt de klas voor een uurtje over zodat de leerkracht een groepje leerlingen kan toetsen (en i.p.v. de IB'er kan dat ook een 'loslopende' collega zijn of zelfs de directeur).
Eerlijk is eerlijk: elk jaar is het weer even puzzelen maar het kan. Zonder (onbevoegde) leerlingen van groep acht in te schakelen. Het scheelt de leerkracht veel frustratie en de leerling krijgt meer persoonlijke aandacht.

VIER JAAR LEZEN TEGEN DE ZOMERDIP

In het januarinummer 2016 van Beter Begeleiden, het tijdschrift van de Landelijke Beroepsgroep Begeleiders in het Onderwijs (LBBO) staat mijn artikel Vier jaar lezen tegen de zomerdip (ook te vinden in de materialenbank van de LBBO). link volgt nog Onderaan het artikel staat dat op mijn blog binnenkort individuele voorbeelden worden beschreven.
Hieronder de verslagen van twee leerlingen: leerling A en leerling B. Leerling A beheerste E3 niveau eind groep drie maar had een onvoldoende DMT. Omdat de techniek beheerst wordt is om het tempo te verhogen maar één ding te doen: lekker veel lezen, liefst net boven je niveau, in boeken die je leuk vind, elke dag minimaal tien minuten. Leerling B. had eind groep drie een half jaar leesachterstand en ruim onvoldoende DMT. Ondanks zijn sprong die hij in de zomervakantie maakte bleef hij in groep vier een zwakke lezer en is later dat jaar een dyslexie onderzoek gestart.

VERSLAG LEERLING A

Informatie voor de ouders:

De DMT (Drie minuten toets) kent 3 kaarten met woordrijtjes, oplopend in moeilijkheidsgraad. Per kaart wordt aangegeven: goed, aandachtspunt of risico. Voor elke kaart krijgt de leerling 1 minuut. Er kunnen 6 niveaus behaald worden: l-ll-lll-lV-V en Vmin. De laatste drie zijn onvoldoende. Naast het niveau in onderstaande tabel staat achter de schuine streep de persoonlijke vaardigheidsscore.

Een AVI niveau wordt doorgaans midden (M) en eind (E) schooljaar afgenomen. Als nu de M4 Avi is afgenomen dan is deze vijf maanden te vroeg afgenomen (dit heet doortoetsen). Er kunnen in een AVI drie niveaus behaald worden:

-       Beheersingniveau (= tekst gelezen binnen de tijd die daarvoor staat)

-       Instructieniveau (= tekst in meer tijd gelezen)

-       Frustratieniveau (= tekst in nog meer tijd gelezen dan voor instructieniveau staat).

In de eerste kolom staan de toetsuitslagen van eind schooljaar in groep 3.

In de tweede kolom staan de toetsuitslagen die na de zomervakantie zijn afgenomen.

Groen laatste kolom =  vooruit gegaan/op niveau gebeleven

Lrl. 2 Nu in 4a

DMT V27/lV AVI E3

DMT V39/ll AVI M4

Afname 25 Augustus 2015

A. vertelt dat ze niet elke dag uit Vos en Haas gelezen heeft. Maar ze heeft wel heel veel gelezen in de vakantie, ze is dol op Donald Duck junior, “dat is met grotere letters.”

A. weet heel goed waarom ze moet oefenen met lezen namelijk om het nog beter te leren. Ze kan de personages Uil, Vos Haas en Piep, het kleine kipje, benoemen en vertelt met plezier over het verhaal.

A. is in leestempo (DMT) 12 punten gestegen en dat brengt haar 2 niveaus hoger. Ook beheerst ze op AVI inmiddels de M4, dat betekent dat ze nu een voorsprong heeft.

Advies:

Thuis lekker blijven lezen! Liefst 5 dagen in de week minimaal 10 minuten per dag net boven haar niveau dus nu op E4 niveau.

VERSLAG LEERLING B.

Informatie voor de ouders:

De DMT (Drie minuten toets) kent 3 kaarten met woordrijtjes, oplopend in moeilijkheidsgraad. Per kaart wordt aangegeven: goed, aandachtspunt of risico. Voor elke kaart krijgt de leerling 1 minuut. Er kunnen 6 niveaus behaald worden: l-ll-lll-lV-V en Vmin. De laatste drie zijn onvoldoende. Naast het niveau in onderstaande tabel staat achter de schuine streep de persoonlijke vaardigheidsscore.

Een AVI niveau wordt doorgaans midden (M) en eind (E) schooljaar afgenomen. Als nu de M4 Avi is afgenomen dan is deze vijf maanden te vroeg afgenomen (dit heet doortoetsen). Er kunnen in een AVI drie niveaus behaald worden:

-       Beheersingniveau (= tekst gelezen binnen de tijd die daarvoor staat)

-       Instructieniveau (= tekst in meer tijd gelezen)

-       Frustratieniveau (= tekst in nog meer tijd gelezen dan voor instructieniveau staat).

In de eerste kolom staan de toetsuitslagen van eind schooljaar in groep 3.

In de tweede kolom staan de toetsuitslagen die na de zomervakantie zijn afgenomen.

Groen laatste kolom =  vooruit gegaan/op niveau gebeleven

Leerling	Juni 2014	Augustus 2014
Lrl. 8 Nu groep 4a	DMT  V-/11 AVI  M3 instructieniveau (2.14 min. 0 fout)	DMT V-/17 AVI M3 beheersingniveau (1.47 min. 1 fout) E3 instructieniveau

Afname 18 augustus 2014

Hij heeft het boek uit! B. vertelt enthousiast over het lezen in de vakantie. Hij heeft zelfs op Majorca doorgelezen met papa. En op zijn verjaardag kreeg hij een Vos en Haas taart. B. is helemaal vol van Vos en Haas en vertelt dat hij ook al in een ander boek over Vos en Haas aan het lezen is. Er stonden wel moeilijke woorden in het boek vertelt B. Zoals sluw, zenuwachtig en humeur. Maar hij kan nu heel goed vertellen wat het betekent: “sluw is dat je gemeen bent. Zenuwachtig dat je iets spannend vind en dat voelt. En humeur dat je vrolijk bent. Of niet.” B. vond Pluim de eekhoorn erg leuk. “En dat Haas, die toen jarig was, dacht dat Piep een kip was.”

Tja, en toen kon ik het niet laten even te twitteren:

Lidy Peters ‏‪@LidyPeters 60 sec.

21 aug.

Lrl.gr4 die 6 weken dagelijks tegen ‪#Zomerdip in ‪#VosenHaas las, ook in Mallorca juf!, kreeg van ouders op verjaardag ‪#VosenHaastaart!

DMT

Kaart 1 uitslag: goed

B. leest in 1 minuut 25 woorden zonder fouten.

Hij corrigeert zich 3x:

leest eerst pen waar peen staat

leest eerst luis waar lus staat

leest eerst duir waar deur staat.

Hij leest 1x een woord 2x (goed).

Hij maakt 1x een eerste letter los: s-op.

Kaart 2 uitslag: risico

B. leest in 1 minuut 21 woorden met 3 fouten:

hij leest vlucht waar vlecht staat,

hij leest buurt waar beurt staat,

hij leest scher waar schuur staat.

Kaart 3 uitslag risico

B. leest 13 woorden in 1 minuut met 5 fouten:

hij leest 3x de duffe e niet als u: in banden, geluid, koffer

hij leest 2 keer de e als korte klank waar hij het als lange klank moet lezen:

hij leest bekker waar beker staat

hij leest stedden waar steden staat

In deze 2 gevallen betrfet het een spellingcategorie die in groep nog aangeboden gaat worden: de ezel- en kikkerwoorden.

AVI

AVI M3 Bkaart

B. leest deze kaart ruim binnen de toegstane tijd met 1 fout:

hij leest iet waar jet staat.

AVI E3 Bkaart

B. leest deze kaart precies op de tijd die staat voor instructieniveau met 2 fouten:

hij leest moeder met e-klank op eind in plaats van moedur en deze zelfde fout maakt hij ook met kloppen,

hij leest je waar juist staat

hij leest schuid waar schud staat

Ben verliest wat tijd doordat hij 2 woorden 2x (goed) leest.

Van twee woorden haalt B. de 1^e letter nog los:

g-ilt

k-ammen

ADVIES

B. heeft een hele mooie leessprong gemaakt. Op de DMT is zijn tempo nog van onvoldoende niveau maar zijn persoonlijke vaardigheidsscore is met 6 punten gestegen.

Zijn M3 niveau is prachtig vooruit gegaan: van instructie naar beheersingniveau en daarnaast heeft hij de sprong gemaakt naar instructieniveau E3. Dat betekent nog wel een achterstand (want eind groep 3 moet E3 ook op beheersingniveau zijn) maar er kan in B.’s geval echt gezegd worden: doorlezen in de vakantie werkt!

Wat ook opvalt is dat B. begrijpend leest: hij leest met goede intonatie en stelt naderhand vragen over de tekst.

Het probleem van tempo lezen en helemaal op niveau raken gaat B. ongetwijfeld ook voor elkaar krijgen als hij op school EN thuis dagelijks blijft lezen net boven zijn niveau (E3/M4) in boeken die hij zelf leuk vindt. Mocht B. nog geen lid van de bibliotheek zijn (= gratis) dan luidt het advies dat te worden zodat hij ook zelf zijn boeken kan kiezen.

Het is namelijk van belang dat B. lezen leuk blijft vinden.

Daarnaast zal hij in het groepsplan lezen nog in de weergroep blijven en uit voorzorg ook in het Protocol leesproblemen en dyslexie (dit betekent net iets meer toetsen per jaar dan gewoonlijk om zijn ontwikkeling goed te blijven volgen).

Tip: nog even de duffe e opfrissen (kloppen/moeder etc.) attent blijven op de ui/u en eu/uu!

En toen kon ik het weer niet laten:

Lidy Peters ‏‪@LidyPeters 60 sec.

9 sept.

Met ‪#lezentegendeZomerdip van M3instr.niveau naar E3instr.niveau: dat is toch een mooie inhaalslag! Mede dankzij betrokkenheid ouders.